بسياري، تصور مي‌كنند كه "اينترنت" و "وب" يكي هستند. در واقع، "ARPANET" از 1969 شروع شد، در حاليكه "وب" در سال 1991 مطرح شد؛ اما همچنان از اين دو مقوله به عنوان يك موضوع صحبت مي‌شود. مشابهاً، افراد زيادي تصور مي‌كنند كه مفهوم متن‌باز بودن با Linux شروع شد، شايد هم با Emacs (محيط‌هاي برنامه نويسي و ويرايشگرهاي محبوب بسياري از افراد)؛ اما، مشابه "وب"، منشاﺀ متن‌باز به خيلي پيش‌تر برمي‌گردد. در ادامه به بررسي ريشه‌هاي اين قضيه پرداخته شده است.
گروه‌هاي كاربران پراكنده، متصديان مجموعه‌ي توليدكنندگان مرتبط و متصل امروزي، اوايل سال 1955 به وجود آمدند. همان هنگام كه IBM محصول 704 خود را به بازار عرضه نمود. اين محصول، طراحي مجدد قالب اصلي يك ماشين حساب تيوب-الكتروني و تكميل شده‌ي محصول 701 اين شركت در سال 1952 بود. اين انتقال از 701 به 704 به كاربران ماهيت بخشيد و آنها را به ميدان آورد. اين جريان موضوع كم اهميتي نبود. بسياري از پيشرفت‌ها در نرم‌افزار از همان زمان توسط Glenn Amdahl شروع شد. بعد از آن در آگوست 1955 بود كه گروهي از متصديان IBM در ساحل غربي گردهم آمدند و در مورد تعميرات سخت‌افزاري، مسائل نرم‌افزاري و راه‌حل‌هاي ممكن، با تشويق IBM، به بحث پرداختند. اولين پروژه‌ي آنها طراحي يك اسملبر براي 704 بود و اين نقطه‌ي عطفي براي آغاز مشاركت بود. در فاصله‌ي كمتر از يك دهه بعدتر، IBM در طراحي اولين كامپيوتر بزرگ، Mark I، ساخته هوارد آيکن در هاروارد كمك مالي نمود.

اعضاي مشاركت تأييد زيادي داشتند كه سخت افزار آنها به خوبي كار كند. تا آن موقع كسي به سازندگان و توليدكنندگان نگفته بود كه نرم‌افزار نيز مهم و با ارزش است. USENIX در 1974 ظهور كرد و موارد بحث براي اولين جلسه‌ي آن شامل اشارات، مسائل، راه‌حل‌ها و اشكال‌هاي DEC بود. براي UNIX نيز به همين صورت جلسه تعيين شده بود. USENIX خودش را در مرحله انتقال از نرم‌افزار به نرم‌افزار باز مي‌ديد. امروزه USENIX به يكي از بزرگ‌ترين گروه‌هاي كاربري UNIX جهان توسعه يافته است.

چه موقع نرم‌افزارها آزاد ناميده مي‌شوند؟

روزي روزگاري تمام نرم‌افزارها، باز بودند. برنامه‌هاي متن‌باز و اشتراك مشكلات و راه‌حل‌ها با ديگران بسيار معمول بود. كمي بعدتر، حدود 20 سال قبل، فروشندگان به اين نتيجه رسيدند كه مي‌توانند از محدودكردن نرم افزار پول زيادي به دست بياورند. در ژوئن 1979 در جلسه USENIX در تورنتو AT&T پيشنهاد هنگفتي داد. از 1000$ تا 7500$ براي مؤسسات آموزشي، از $5000 تا $40000 براي مؤسسات تجاري و ...

ويرايشگرهاي يونيكس

عليرغم مطرح شدن ناگهاني صنعت نرم‌افزار به صورت مالي بيشتر نرم‌افزارها به توليد و توسعه‌ي خود به صورت باز ادامه دادند. ويرايشگر UNIX يكي از اين نمونه‌ها است و به خوبي فرآيند متن‌باز بودن را مشخص مي‌كند. ويرايشگر اوليه UNIX، ed بود. Ed يك ويرايشگر خطي با سبكي سخت و اكراه‌آميز بود. وقتي كه UNIX (نگارش 4)، در سال 1973، به كالج Queen Mary لندن آمد، پرفسور George Coulouris اشتياقی به ديدن آن نشان نداد. از اينرو شخصاً، يک صفحه‌ي ويرايشگر نوشت و نام آن را “em” يا “ed for mortal” (ed برای آدميزاد!) نهاد. Coulouris به بر كلي رفت تا em را روي ماشين خود نصب كند. روزي توجه يك دانشجوي فارغ التحصيل به اين ويرايشگر جلب شد و در مورد آن سؤالاتي پرسيد؛ Coulouris نيز توضيحاتي داد. پس از آن در نيوجرسي به آزمايشگاه‌هاي Bell رفت و سپس به بركلي بازگشت. اين دانشجو دريافت كه em بايد به ex، ويرايشگر پيشرفته و توسعه يافته ed تبديل شود. ex، مقدمتاً، اولين ويرايشگري بود كه قادر به نشان دادن عمل ويرايش بود.

اوايل سال 1978 اولين مجموعه‌ي توزيع نرم افزار بركلي روي كار آمد. اين مجموعه شامل يك نوار از سيستم پاسكال بركلي و ويرايشگر ex بود. دانشجوي فوق الذكر، Bill joy نام داشت. هزينه توزيع اين نرم‌افزار 50$ بود. يك سال بعد بركلي ترمينال‌هاي ADM-3a را روي كار آورد و joy، em را بازنويسي نمود. و به vi، يك ويرايشگر واقعاً Visual، تغيير نام داد. در مجموع ed ابتدا از آزمايشگاه‌هاي Bell در نيوجرسي بيرون آمد؛ به كالج كوين ماري در لندن رفت؛ از آنجا به دانشگاه كاليفرنيا در بركلي رفته و سپس به نيوجرسي برگشت؛ همان جايي كه با ويرايش بعدي Unix يكي شد. ماجراهاي Linux ، Perl ، Send mail و ديگر برنامه‌هاي كاربردي، كه اخيراً شهرت زيادي يافته‌اند، نيز مشابه ويرايشگر ed است.واضح است كه در تمامي موارد فوق شركت‌ها مايلند كاربران را به سمت به اشتراك گذاشتن با ديگر كاربران هدايت كنند. بدون حمايت توليد كنندگان و توزيع كنندگان نرم‌افزار و حمايت‌هاي آنها متصديان، كاربران و برنامه نويسان، همگي، ناگريز از همكاري با يكديگر هستند.

توزيع‌كنندگان نرم‌افزار بركلي، "Tape Swap" در Usenix در طول بيشتر از يك دهه و وجود CD هاي بيشمار امروزي، همگي، مانع از تحقق اين مطلب شده‌اند. عنصري كه در فلسفه‌ي Unix مهم است، اما با برنامه نويسي تجاري كاملاً بيگانه است اين است که: ايجاد تغييرات در كرنل و برنامه‌هاي كاربردي و بازنويسي آنها همه توسط دو يا سه نفر نوشته شوند و نه يك تيم برنامه نويسي. اريك المن Send mail را نوشت. مايك لسك UUCP اصلي را نوشت (وحتي نگارش اواسط دهه 1980 آن ، HoneyDanBer توسط Peter Honeyman ، Dan nowitz و Brain Redman نوشته شد.) استو جانسون Yacc را طراحي كرد. بيل جوي Vi را و ... . حتي زماني Brian Kernighan اظهار كرده بود كه AWK دشوارترين پروژه‌اي بوده كه او تا آن زمان روي آن كار كرده بود. چون تيمشان سه نفره، متشكل از Aho ، Weinberger و Kernighan، بوده است.

چرا، با اين وجود، متن‌باز همچنان محبوبيت دارد؟

مدتي طول كشيد تا مجموعه Usenix و توليد كنندگان نرم‌افزار متن‌باز به اينترنت نزديك شده، با آن همگام شوند. در سال 1975، Steve Holmqren و هم‌دانشگاهيانش در ايلينويز، Unix را در مركز ديد و توجه كاربران ARPANET قرار دادند و سعي در جلب توجه اين كاربران داشتند. چند سال بعد، اينترنت روي Unix نيز اجرا مي‌شد. شبكه بود كه دانشجوي فنلاندي، Linus Torvalds، را قادر به فرستادن طرح‌ها و كارهايش به، تقريبا،ً سراسر دنيا ‌نمود؛ همچنين به ديگر برنامه‌نويسان اين امكان را داد تا نتايج و بازخوردهاي خود را در مجموعه‌هاي لينوكس، GNU، Perl و ... مشاركت دهند. امروزه هزاران برنامه‌نويس در سراسر دنيا در برنامه‌ها و سيستم‌هاي بسياري عالي و پيشرفته‌اي مشاركت دارند و يك سيستم خصوصي، كه نتوان آن را اشكال‌زدايي كرد، ندارند.

شايد معماي جالبي باشد كه چرا باند بزرگ برنامه‌نويسان سنت‌شكن بسيار مؤثرتر و كاراتر از تيم‌هاي طراحي اغلب شركت‌ها كار مي‌كنند. پاسخ واقعي در تفسير و توضيح Brain Kernighan هکر نهفته است. در شركت‌هاي بزرگ "تيم‌ها"ي بزرگي روي پروژه‌ها كار مي‌كنند. هزاران برنامه‌نويس هستند كه روي 40 ميليون خط در برنامه‌ي Office 2000 كار كرده‌اند، اما هر كسي كه به كد اين برنامه حتي نگاهي انداخته است مي‌داند كه بسيارسست و غير سازماندهي شده است.

اين موضوع به اين علت است كه يك تيم قسمت يا قسمت‌هايي از برنامه را مي‌نويسد؛ تيم ديگر، خطوط جديدي به انتهاي اين قسمت/قسمتها اضافه مي‌كند؛ حتي ممكن است اين قسمت/قسمتها را به انتهاي كد خود اضافه كند. كسي هم نمي‌داند كه همه چيز به مرور در حال تغيير، تبديل و واژگوني است. اين مطلب، حقيقتاً در مورد 40 ميليون خط صادق است. در حاليكه نرم‌افزارهاي مدرن بي‌نام و امضا هستند. نمي‌توان Mik Cowlishaw را از روي اسم Rexx كه نويسنده آن است تشخيص داد. در مورد Dos و ويندوز نيز همين طور. البته بسياري مي‌دانند كه Unix را دو نفر به نام‌هاي Ken Thompson و Dennis Ritchie خلق كردند؛ Bjarne Stroustrup، C++ را نوشت و پدر Perl نيز Harry Wall است.

از اين‌رو شايد دليل واقعي اين‌كه نرم‌افزار متن‌باز اينقدر خوب كار مي‌كند اين باشد كه نوشتن اين برنامه‌ها و نقد آنها توسط گروهي علاقه‌مند به نرم‌افزار، و نه صرفا مجبور به انجام آن، صورت مي‌گيرد؛ اما اين فرآيند نيز موانع و مشكلات خودش را دارد. يك شركت در اين فرآيند نمي‌تواند يك برنامه و جدول زمانبندي تنظيم كند. به عنوان نمونه مباني نرم‌افزار آزاد HURD، شش سال بعد از اينكه آنها را بيان كرد منتشر شد؛ جالب اين بود كه در جدول زمانبندي براي Linux، فقط زمان خوردن نهار و شامش را گنجانده بود.

معهذا، منظور كلي اين است كه نرم‌افزار متن‌باز تابع نظريات مقطعي شركت‌هاي تبليغاتي و سازمانهاي بازاريابي نيست. چون وقتي كه مؤسسه‌اي از تجارت كنار بكشد، بالتبع توليدات نرم‌افزاري‌اش نيز بايد بي‌ارزش شود. اگر اين‌طور باشد چه كسي از آنها پشتيباني خواهد كرد؟ در نرم‌افزارهاي باز، اگر مشكلي پيش بيايد، مي‌توان آن را در شبكه مطرح نمود. از اين طريق مطمئناً پاسخ‌هايي دريافت خواهد شد كه مي‌تواند در حل مشكل به فرد مورد نظر بسيار كمك كند. امروزه تقريباً تمامي نيازهاي كاربران، در شبكه منتشر شده و باز است؛ و براي دريافت خيلي از اين برنامه‌ها نياز به پرداخت هيچ هزينه‌اي نيست.

نرم‌افزارهاي آزاد و تجاري تقريباً در يك زمينه هم نظر شده‌اند كه: "اين روزها اجازه ملاقات با Linus Torvald خيلي آسانتر از اجازه ملاقات با Bill Gates نيست."


منبع: http://oss.software.ibm.com/developer/opensource/features/roots.html
ترجمه: زهرا احمدي
Email: